Το πρόβλημα του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού είναι υπαρκτό τόσο στην Κύπρο όσο και στην ΕΕ, τόνισαν οι ομιλητές που συμμετείχαν σε διαδικτυακή εκδήλωση για τον χρηματοοικονομικό γραμματισμό, επισημαίνοντας την ανάγκη και τη χρησιμότητα του χρηματοοικονομικού γραμματισμού.
Το ερευνητικό κέντρο CARDET, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου Piggy Bank, διοργάνωσε στις 21 Σεπτεμβρίου, διαδικτυακή εκδήλωση για τον χρηματοοικονομικό γραμματισμό.
Η εκδήλωση, υπό τον τίτλο «Χρηματοοικονομικός Γραμματισμός στην Κυπριακή Κοινωνία», εξέτασε τη σημασία της καλής αντίληψης και γνώσης οικονομικών στην καθημερινότητα ενός πολίτη και μιας οικογένειας, καθώς και το επίπεδο του χρηματοοικονομικού γραμματισμού των Κυπρίων.
Χρηματοοικονομικός γραμματισμός για βιώσιμη οικονομία
Η ειδική σύμβουλος στο ίδρυμα ΕΛΙΑΜΕΠ, ιδρύτρια της Mediterranean Growth Initiative και της πλατφόρμας Queens of Money Κλεοπάτρα Κιττή, ανέφερε ότι σύμφωνα με διεθνή έρευνα, δύο στους τρεις θεωρούνται χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι.
Στην Κύπρο, ανέφερε, από τους 4 αναλφάβητους μόνο μία είναι γυναίκα. «Οι γυναίκες, σε όποια θέση και βαθμίδα εργασίας, αντιμετωπίζουμε χάσμα αμοιβής, άρα θα έχουμε και λιγότερη σύνταξη και η ποιότητα ζωής μας θα είναι μειωμένη εάν δεν μάθουμε να εξοικονομούμε και να αποταμιεύουμε», εξήγησε.
Επεσήμανε ότι οι κυβερνήσεις πτωχεύουν και οι συντάξεις γίνονται μικρότερες όσο περνούν τα χρόνια, σημειώνοντας ότι «είναι σημαντική η συνήθεια της εξοικονόμησης, καθώς διαφορετικά δεν θα τα καταφέρουμε να έχουμε ποιότητα ζωής», κάτι που όπως ανέφερε, σημαίνει «να έχουμε διεξόδους και επιλογές».
Τόνισε ότι ο χρηματοοικονομικός γραμματισμός αφορά στο «να έχεις την αυτοπειθαρχία να παρακολουθείς τις συνήθειες σου και να έχεις συνήθειες που σε βοηθούν να εξοικονομείς, μετά να επενδύεις στο πώς τα λεφτά να γεννούν λεφτά και μετά να ξοδεύεις βάσει προτεραιοτήτων και πλάνου».
«Θα πρέπει να εξετάζουμε εάν ξοδεύουμε περισσότερα από όσα κερδίζουμε», είπε, υποδεικνύοντας πως όταν υπάρχει χρηματοοικονομικός γραμματισμός, υπάρχει και βιώσιμη οικονομία, καθώς δεν θα υπάρχουν χρεωμένα νοικοκυριά και θα υπάρχει καλή ποιότητα ζωής.
Οξύ κοινωνικό πρόβλημα
Ο Δρ. Παναγιώτης Ανδρέου, Αναπληρωτής Καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου ανέφερε ότι σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα, καθώς οι περισσότεροι πολίτες έχουν σχετική ή ακόμα και πλήρη ανεπάρκεια γνώσεων για βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες (π.χ. επιτόκιο, ανατοκισμός, χρονική αξία χρήματος, πληθωρισμός, διασπορά του κινδύνου κλπ).
Αναφέρθηκε σε έρευνα των Standard & Poor’s Ratings Services Global Financial Literacy Survey του 2014, σύμφωνα με την οποία 1 στους 2 Ευρωπαίους πολίτες χαρακτηρίζονται ως χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι.
«Συνολικά, ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός αποτελεί ένα οξύ κοινωνικό πρόβλημα της σύγχρονης εποχής, εφόσον τα οποιαδήποτε λάθη επηρεάζουν δυσμενώς την ικανότητά των ατόμων να συσσωρεύσουν πλούτο στην πορεία της ζωής τους», τόνισε.
Αναφέρθηκε επίσης, σε ευρήματα σχετικών ερευνών του ΤΕΠΑΚ, ενώ έκανε επιπρόσθετα αναφορά σε έρευνα της ΚΤ για το χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό και στη σύσταση ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
Επεσήμανε ευρήματα της έρευνας σύμφωνα με τα οποία, μόνο το 37% των ατόμων μπορούν να χαρακτηριστούν εγγράμματοι και 63% αναλφάβητοι, σημειώνοντας πως το πρόβλημα παρουσιάζεται πιο έντονα στις γυναίκες, καθώς μόνο 3 στις 10 χαρακτηρίζονται εγγράμματες.
Καλύτερες όπως είπε, είναι οι επιδόσεις για άτομα που σπουδάζουν σε δημόσια πανεπιστήμια, ενώ οι φοιτητές που προέρχονται από πλούσιες οικογένειες έχουν περισσότερες γνώσεις στα χρηματοοικονομικά θέματα και η ειδικότητα των σπουδών των φοιτητών παίζει ρόλο στις γνώσεις.
Επίσης, διαφάνηκε ότι ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αυξάνει τις πιθανότητες διαχείρισης χρέους και αποφυγή επενδυτικών παγίδων, ενώ χαρακτήρισε σημαντικό εύρημα το ότι οι εγγράμματοι μπορούν να διαχειριστούν τις υπηρεσίες και προϊόντα που μπορούν να εξασφαλίσουν από το i-banking.
Τα άτομα που τείνουν να αποφεύγουν το i-baking δηλώνουν ότι το αποφεύγουν γιατί δεν εμπιστεύονται τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, ενώ δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις, όπως ανέφερε.
Πρόσθεσε ότι σύμφωνα με τα προκαταρτικά ευρήματα άλλης μελέτης, άτομα με χρηματοοικονομικές γνώσεις είναι σε καλύτερη θέση να διαχειριστούν έκτακτες οικονομικές ανάγκες.
Χαμηλό το επίπεδο σε σχέση με ΕΕ
Ο Δρ. Ανδρέας Μιλιδώνης, αναπληρωτής καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, ανέφερε στην παρουσίασή του, ότι το επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Κύπρο είναι χαμηλό σε σχέση με την ΕΕ.
Παρέπεμψε στην πιο πρόσφατη μελέτη της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (Kyriakou, 2021), σημειώνοντας ότι ιδιαίτερα χαμηλός χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός εντοπίζεται στις νεαρότερες ηλικίες, στις γυναίκες και σε ομάδες ατόμων που δεν είχαν επαφή με μαθήματα οικονομικών, πολιτικής οικονομίας ή/και λογιστικής.
Ανέδειξε τις ενέργειες του Πανεπιστημίου για ενίσχυση της χρηματοοικονομικής παιδείας και σημείωσε ότι από το Σεπτέμβριο του 2020 εισήχθη στο Πανεπιστήμιο μάθημα χρηματοοικονομικής παιδείας και προσωπικής χρηματοοικονομικής, ενώ από το Σεπτέμβριο του 2021 το μάθημα διδάσκεται και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο The Junior and Senior School.
Αναφέρθηκε ακόμη στην εισήγηση (από Ζένιο, Καλλένο, Νησιώτη, και Μιλιδώνη) για τη δομή της Επιτροπής Θέσπισης Εθνικής Στρατηγικής για Χρηματοοικονομική Παιδεία (Financial Literacy).
Αναφερόμενος σε προκαταρτικά αποτελέσματα μελέτης για το εάν η γνώση εντός της αίθουσας διδασκαλίας μεταφέρεται σε γονείς και φίλους, είπε ότι καταγράφεται διάχυση της χρηματοοικονομικής γνώσης από την αίθουσα διδασκαλίας στον άμεσο περίγυρο (π.χ. γονείς) όταν υπάρχει συχνή επικοινωνία με τους γονείς.
Ο υπεύθυνος του έργου, Αντώνης Φουκαράς, στην εισαγωγική του παρέμβαση ανέφερε ότι ο οικονομικά αναλφάβητος συνήθως δεν έχει επαρκή εισοδήματα κατά τη συνταξιοδότηση του, δεν αποταμιεύει, έχει ψηλά επίπεδα χρέους και έχει λιγότερα περιουσιακά στοιχεία. «Κινδυνεύει από οικονομικής άποψης, αλλά επιφέρει και άλλα προβλήματα», σημείωσε.
Έκθεση για εθνική στρατηγική από την ad hoc επιτροπή
Σύμφωνα με πρόσφατη επιστολή του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Κωνσταντίνου Ηροδότου, προς την πρόεδρο της Βουλής Αννίτα Δημητρίου, η έκθεση Εθνικής Στρατηγικής για τον Χρηματοοικονομικό Αλφαβητισμό, την οποία ετοιμάζει η ad hoc Επιτροπή, θα βασίζεται σε κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ και θα περιλαμβάνει τέσσερα στάδια.
Ο κ. Ηροδότου είχε αναφερθεί στη δειγματοληπτική έρευνα της ΚΤ, ευρήματα της οποίας επικαλέστηκαν οι ακαδημαϊκοί που συμμετείχαν στην πιο πάνω εκδήλωση, σημειώνοντας ότι θα αποτελέσει τη βάση για τον σχεδιασμό και τη διαμόρφωση της Εθνικής Στρατηγικής.
Προσπάθειές για ενίσχυση της χρηματοοικονομικής γνώσης εξελίσσονται και εκ μέρους του τραπεζικού τομέα.
Τις προηγούμενες μέρες, ο Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου σε συνεργασία με το Junior Achievement ανακοίνωσαν ότι για έβδομη χρονιά, με στόχο την ενίσχυση του χρηματοοικονομικού γραμματισμού, θα εφαρμόσουν τα προγράμματα Ξοδεύοντας Έξυπνα και Οικονομικά για την Επιτυχία, στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αντίστοιχα.
Όπως σημειώνεται σε σχετική ανακοίνωση, μέχρι σήμερα έχουν επιμορφωθεί μέσω των προγραμμάτων, πέραν των 4000 μαθητών/τριων ανά το παγκύπριο. Στα προγράμματα συμμετείχαν 165 εκπαιδευτικοί και 160 μέντορες.
Της Γεωργίας Χαννή
