Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή του ατόμου και της κοινωνίας. Ορίζεται ως η κατανόηση βασικών αρχών των επιχειρήσεων και των οικονομικών. Είναι η διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος, ως καταναλωτής, βελτιώνει την κατανόηση των οικονομικών προϊόντων και εννοιών, και αναπτύσσει τις δεξιότητες που χρειάζονται ώστε να κατανοήσει τους οικονομικούς κινδύνους και τις ευκαιρίες για να κάνει τις ιδανικότερες επιλογές.
Πολύ συχνά δεν διαθέτουμε τη γνώση και την εμπειρία που πρέπει, ώστε να είμαστε προσεκτικοί διαχειριστές των χρημάτων μας. H έλλειψη παιδείας και γνώσεων ενδέχεται κάποιες φορές να μας οδηγήσει σε λανθασμένες αποφάσεις, κινδύνους και ψηλό ρίσκο. Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός αποτελεί οξύ κοινωνικό πρόβλημα στις δυτικές κοινωνίες.
Το επίπεδο το χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού επηρεάζει άμεσα και σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο των εισοδημάτων του ατόμου. Βοηθά στο προγραμματισμό για μελλοντικές αποφάσεις. Επιδρά ως ασπίδα προστασίας απέναντι σε επιτήδειους που θέλουν να εκμεταλλευτούν άλλους. Επιπρόσθετα μπορεί να μειώσει τους κίνδυνους που ενδέχεται να προκύψουν από την ενασχόληση με νέα επενδυτικά προϊόντα που αρκετές φορές παρουσιάζονται με τον μανδύα του «ελκυστικού».
ΑΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΟΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ
Η χρηματοοικονομική κρίση και ο υπερδανεισμός των τραπεζικών ιδρυμάτων, κυρίως για καταναλωτικούς σκοπούς, βρήκε τους πολίτες απροετοίμαστους για την αντιμετώπιση αλλεπάλληλων χρηματοοικονομικών αδιεξόδων. Η πολυπλοκότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και οι αλλαγές που συντελούνται σε ολόκληρο τον κόσμο, έδωσαν βήμα σε λαϊκιστές οι οποίοι παρέσυραν πολίτες σε ανά το παγκόσμιο.
Στην Κύπρο, έχουμε βιώσει έντονα τις αρνητικές συνέπειες του σύγχρονου χρηματοοικονομικού συστήματος. Η πτώση του Χρηματιστηρίου το 1999, o υπερδανεισμός, η πρόσφατη φούσκα των ακινήτων, τα κόκκινα δάνεια και η κακή διαχρονική διαχείριση της περιουσίας κάποιων ασφαλιστικών ταμείων, είναι μερικά μόνο χαρακτηριστικά παραδείγματα χρηματοοικονομικής άγνοιας με αρνητικές συνέπειες για τον πλούτο και την ευημερία.
Αν επιθυμούμε να διαμορφώσουμε αύριο μια νέα κοινωνία συνειδητοποιημένων και χρηματοοικονομικά εγγράμματων πολιτών, απαιτείται όπως η χρηματοοικονομική εκπαίδευση στα σχολεία να ξεκινήσει όσο το δυνατόν πιο νωρίς και να διαρκεί τουλάχιστον μέχρι το τέλος του προγράμματος σπουδών, και στο μέτρο του δυνατού, στο τέλος του Πανεπιστημίου.
ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ ΑΠΟ 4 ΕΤΩΝ
Ο σχεδιασμός ενός σύγχρονου μέλλοντος θα πρέπει να ξεκινά με την δημιουργία μιας νέας γενιάς χρηματοοικονομικά ενημερωμένων και υπεύθυνων πολιτών. Οι νέοι θα πρέπει σταδιακά, από μικρή ηλικία, να κατανοήσουν βασικές έννοιες όπως για παράδειγμα οι ανάγκες, οι επιθυμίες, τo χρήμα, το κέρδος, η εργασία, η επιχειρηματικότητα, ο δανεισμός, ο προϋπολογισμός , η αποταμίευση κ.ά. Η αποταμίευση μάλιστα ως έννοια έχει αποδειχθεί από διεθνείς μελέτες ότι μπορεί να εισαχθεί στη ζωή ενός παιδιού ακόμα και από την ηλικία των 4 ετών.
Η χρηματοοικονομική παιδεία προετοιμάζει τους νέους και κατευθύνει στην διαμόρφωση μιας ορθής καταναλωτικής συμπεριφοράς. Με τη μετάβαση στην ενήλικη ζωή, στην εργασία και στην κοινωνία, αυτή η συμπεριφορά γίνεται τρόπος ζωής προσφέροντας σημαντικά οφέλη τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση θα πρέπει να εξασκείται ως μια διά βίου άσκηση, η οποία να ξεκινά από το σπίτι με τους ίδιους τους γονείς.
Με την εισαγωγή μαθημάτων βασικών οικονομικών εννοιών στην εκπαίδευση αλλά και με συνεχή εκπαιδευτικά σεμινάρια σε εργαζομένους όλων των κλάδων, ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός μπορεί να καταπολεμηθεί. Οι σύνθετες βασικές οικονομικές έννοιες θα πρέπει να εξηγηθούν ώστε να γίνουν αντιληπτές από ανθρώπους χωρίς καμία ειδική γνώση. Έτσι θα είναι δυνατή η κατανόηση και η δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων που σχετίζονται με τις καθημερινές οικονομικές δραστηριότητες.
ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Ο πολίτης οφείλει να αναπτύξει αποταμιευτική, ασφαλιστική και συνταξιοδοτική συνείδηση, να συμπεριφέρεται με υπευθυνότητα, να μην παρασύρεται από τη μόδα, προκειμένου να διευκολύνει τον εαυτό του στην κατανόηση του οικονομικού περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο καλείται να λαμβάνει αποφάσεις. Αυτό θα βελτιώσει τόσο την προσωπική όσο και την οικογενειακή χρηματοοικονομική του ευημερία. Η πολιτεία, έχει καθήκον να σχεδιάσει και να αναπτύξει συγκεκριμένες πολυεπίπεδες δράσεις, για την εκπαίδευση των πολιτών αλλά και τη διασφάλιση του υγιούς οικονομικού περιβάλλοντος μέσω της νομοθεσίας. Τέλος, οι επιχειρήσεις στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης οφείλουν να συμβάλουν με πολλαπλές δράσεις στη δημιουργία μιας νέας γενιάς ενημερωμένων πολιτών.
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός δεν αποτελεί εξειδικευμένη γνώση. Ερμηνεύει όρους και έννοιες που χρησιμοποιούνται ευρέως από τους περισσότερους ανθρώπους. Είναι απαραίτητο ένας πολίτης σήμερα να γνωρίζει οικονομικές έννοιες προκειμένου να μπορεί να διατυπώσει σωστή άποψη όσο αφορά αποφάσεις που θα πάρει για τις επενδύσεις του, την διαχείριση των κεφαλαίων του, την ασφάλιση και η συνταξιοδότησή του.
Οι θετικές συνέπειες του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι πολυάριθμες, ωστόσο απαιτείται συνδυασμός ατομικής ευθύνης και αποφασιστικότητας από την πλευρά της πολιτείας.
Του Τάσου Τουμασή
